Źródło: mises.org
Tłumaczenie: Mateusz Czyżniewski
„Dlaczego tak właściwie pożyczamy sobie nasze własne pienądze?”, brzmi pytanie zadane przez amerykańską ekonomistkę Stephanie Kelton w swoim nowym filmie dokumentalnym zatytułowanym Finding the Money, klip zaś z nieudolną odpowiedzią na nie, autorstwa Jareda Bersteina, rozpowszechnił się błyskawicznie w mediach społecznościowych. Bernstein jest przewodniczącym Rady Doradców Ekonomicznych prezydenta Bidena. Zatem możnaby się spodziewać, że przedstawi elokwentną odpowiedź na pytanie Kelton. Lecz tak się nie stało.
Zamiast skupiać się na odpowiedzi Bernsteina lub wyjaśniać, dlaczego się pogubił, chcę udzielić odpowiedzi na pytanie zadane przez Kelton (co przedstawiono na Rys. 1 — przyp. tłum.): państwo pożycza po to, aby wywłaszczać zasoby prywatnej, produktywnej części gospodarki.
Rys. 1 Odpowiedź Newmana na pytanie zadane przez Kelton[1]
Kiedy opublikowałem moją wypowiedź na Twitterze, jeden ze zwolenników MMT odpowiedział (dość) aprobująco: „Wszyscy zgadzamy się co do tego aspektu. Pytanie brzmi, jak jest to realizowane i jaki jest tego efekt. MMT pojmuje to po prostu dobrze, a Austriacy źle”.
Przejdę więc do nieco bardziej szczegółowych rozważań. Powodem, dla którego państwo pożycza pieniądze (pieniądze, które ma również prawo objąć opodatkowaniem czy wydrukować) jest to, że może zrównoważyć negatywne konsekwencje polityczne różnych metod wywłaszczania.
Współczesne szkoły ekonomiczne
Murray Rothbard zakwestionowałby sens pierwotnego pytania, gdy tylko padłoby trzecie pojęcie, a mianowicie „my”:
Przydatny kolektywny termin „my” umożliwił rozpostarcie ideologicznego kamuflażu na rzeczywistość życia politycznego. Jeśli to „my jesteśmy rządem”, zatem cokolwiek rząd czyni wobec jednostki nie jest jedynie przeciwieństwem aktu tyranii, ale wręcz „dobrowolnością” ze strony jednostki, której ów akt dotyczy. Jeśli rząd zaciąga ogromny dług publiczny, który musiałby zostać spłacony poprzez opodatkowanie jednej grupy z korzyścią dla drugiej, to ów ciężar rzeczywistości zostaje ukryty poprzez stwierdzenie, iż „sami jesteśmy to sobie dłużni(...)”[2]
Rothbard odpowiadał tym, którzy bagatelizują problem długu publicznego poprzez zbyteczną agregację tych, którzy zyskali oraz stracili, w jedno „my”. Z drugiej strony, zwolennicy MMT idą o wiele dalej, twierdząc, że dług publiczny w ogóle nie jest obciążeniem. Dla nich dług publiczny to prywatne oszczędności — dosłownie bowiem odwracają długi i deficyty publiczne do góry nogami (co widać na Rys. 2 — przyp. tłum).
Rys 2. Korelacja negatywna zysku sektora prywatnego oraz deficytu rządowego
Chociaż opisują oni swoje koncepcje jako unaoczniający „pełny obraz” finansów rządowych, nie kontynuują analizy (przynajmniej nie w dość szczegółowej formie). Nie pytają bowiem, co się dzieje, gdy rząd płaci pieniędzmi ludziom posiadającym obligacje państwowe. Pieniądze wykorzystane do spłaty długu wobec obligatariusza ostatecznie pochodzić będą z opodatkowania czy dodruku, a oba wiążą się zawsze ze zubożeniem z sektora prywatnego.
Tak więc, koncepcja długu publicznego jako zysku sektora prywatnego autorstwa przedstawicieli MMT przestaje mieć sens już po następnym kroku analizy. Kelton jest najbliżej osiągnięcia tego wniosku w swojej książce The Deficit Myth: „Prawdę mówiąc, płacenie odsetek od obligacji rządowych nie jest trudniejsze niż realizacja jakiejkolwiek innej płatności. Aby zapłacić odsetki, Rezerwa Federalna po prostu dokonuje przelewu na odpowiednie konto bankowe”. Później opisuje ona, że jedynym potencjalnym ograniczeniem jest tu inflacja cenowa: „Każdy dolar wypłacony w formie odsetek staje się dochodem dla posiadaczy obligacji. Jeśli te płatności odsetkowe staną się zbyt duże istnieje ryzyko, że całkowite wydatki mogą nadmiernie pobudzić gospodarkę”.
I na tym koniec analizy. Płacenie posiadaczom obligacji może mieć negatywne konsekwencje w postaci wywołania nadmiernej inflacji cenowej. Zwolennicy MMT nie łączą obsługi zadłużenia ze swoimi wcześniejszymi twierdzeniami, wedle których dług publiczny jest w rzeczywistości oszczędnościami sektora prywatnego, ponieważ neguje to rzekome zagregowane korzyści z posiadania obligacji rządowych przez społeczeństwo. Spłacanie długu u obligatariuszy wymaga wywłaszczenia produktywnej części społeczeństwa w formie nałożenia odpowiednich podatków lub zmniejszenia siły nabywczej pieniądza, co oznacza, że dług publiczny nie może być prywatnymi oszczędnościami w ujęciu zagregowanym.
W swoich rozważaniach przedstawiciele MMT stosują perspektywę pojedynczego posiadacza obligacji — bądź, jeżeli jest to dla nich wygodne — zagregowany punkt widzenia wielu właścicieli tych papierów wartościowych. Prawidłowo dostrzegają oni, że posiadanie obligacji oznacza możliwość otrzymania w przyszłości dodatkowych płatności od Wuja Sama, lecz następnie pomijają koszty obsługi tego długu. Jest to doskonały przykład naruszenia tego, co Henry Hazlitt opisał w 1946 r. jako sztukę rozumienia systemu ekonomicznego: „ Sztuka ekonomii polega na tym, by spoglądać nie tylko na bezpośrednie, lecz także na odległe skutki danego działania czy programu; by śledzić nie tylko konsekwencje, jakie dany program ma dla jednej grupy, lecz także te, jakie przynosi wszystkim.”[3].
W Ekonomii w jednej lekcji Hazlitt oparł się na opublikowanych w 1850 roku rozważaniach Frédérica Bastiata. Pomimo swojej łudzącej nazwy, Nowoczesna Teoria Monetarna jest pełna błędów minionych epok. Jedyną nowością jest specyficzny żargon, którego zwolennicy jej używają do realizacji tego, co robi się od tysiącleci: ukrywania prawdziwych kosztów rządowego wywłaszczania sektora prywatnego.
Ponieważ państwo nie jest właścicielem niczego i nie jest w stanie wyprodukować niczego, wszystko co robi, wiąże się z wywłaszczeniem i zniekształceniem działania systemu ekonomicznego. Powodem, dla którego stosuje ono różne metody wywłaszczania społeczeństwa to fakt, że każda z nich ma negatywne konsekwencje polityczne. Jeśli któraś z metod będzie stosowana „zbyt często”, politycy i biurokraci, którzy posługują się tym konkretnym narzędziem, zostaną potępieni za to i w konsekwencji mogą stracić swoją pozycję. Użycie jednego narzędzia „za często” sprawia, że wywłaszczenie przez państwo staje się oczywiste i grozi oporem, czy to cichym, czy też gwałtownym.
Wysokie opodatkowanie nie znajduje wielu zwolenników. Wysokie stopy procentowe również nie są postrzegane jako korzystne. Inflacja cenowa, tak samo, nie zyskuje uznania. Ale jeśli państwo potrafi połączyć metody nakładania podatków, pożyczanie czy drukowanie pieniądza w odpowiednich proporcjach, to może gotować żaby bez ryzyka, że nagle wyskoczą im z garnka.
To spostrzeżenie uwidacznia nam prawdę na temat MMT. Choć jej zwolennicy obnoszą się ze swoimi tautologiami rodem z księgowości i czysto opisowymi twierdzeniami na temat finansów rządowych, ostatecznie teoria ta ma w zupełności charakter normatywny. Celem jej jest zapewnienie państwu maksymalnej władzy — władzy wywłaszczania i władzy nad tym, co dominowałoby na nieskrępowanych rynkach. Jest to w pełni widoczne w pracach naukowych tego nurtu, czy w nowym filmie autorstwa Kelton. Chcą bowiem zrewolucjonizować sposób, w jaki politycy i wyborcy postrzegają pieniądze i zadłużenie, a wszystko to w imię swojego postępowego programu. W odniesieniu zaś do działań zapobiegających zmianom klimatu, nierównościom społecznym, poparciu dla publicznej opieki zdrowotnej dla całego społeczeństwa i wszystkich innych kwestiach związanych z Zielonym Nowym Ładem, zwolennicy MMT dążą do rzeczywistości, w której nikt nie pyta o koszty.
